Quyết định rút lui của startup Ấn Độ Zoomcar đặt ra cho chúng ta những câu hỏi về mức độ sẵn sàng cũng như tiềm năng của thị trường cho thuê xe hơi tự lái tại Việt Nam.
.
Thị trường liệu đã sẵn sàng?
Tối 23/5, nhiều người dùng tại Việt Nam bất ngờ khi nhận được thông báo từ ứng dụng Zoomcar về việc ngừng nhận chuyến xe từ 0h ngày 24/5.
Chính thức có mặt tại Việt Nam từ tháng 12/2021, Zoomcar – startup Ấn Độ cho thuê xe tự lái – được kỳ vọng sẽ trở thành sàn thương mại điện tử chuyên cho thuê xe ô tô tự lái lớn nhất Việt Nam. Nền tảng này kết nối chủ sở hữu xe với những người có nhu cầu sử dụng xe linh hoạt vì lý do cá nhân, kinh doanh hay du lịch. Người dùng có thể chọn xe (SUV, Sedan, Hatchback, MPV, bán tải) và thuê theo giờ (từ 8 tiếng trở lên) trên ứng dụng mà không cần đặt cọc.
Việc đến và đi của một startup nước ngoài sau quãng thời gian kinh doanh không suôn sẻ không phải là điều quá đặc biệt, đã có nhiều trường hợp tương tự diễn ra, đặc biệt là thời điểm đại dịch COVID-19 bùng phát. Tuy nhiên, trường hợp rút lui của Zoomcar lại khá đột ngột, khi đầu năm nay, ông Kiệt Phạm – Phó chủ tịch kiêm Giám đốc quốc gia của Zoomcar tại Việt Nam – chia sẻ rằng Zoomcar Việt Nam đã đạt điểm hòa vốn chỉ sau một năm gia nhập thị trường Việt Nam – điều rất ít startup làm được.
Nền tảng đã đạt 10.000 chuyến xe, thu hút sự tham gia của hơn 3.000 chủ xe. “Trong năm 2023, doanh thu của Zoomcar sẽ đạt khoảng 80 triệu USD”, ông cho biết.
Rốt cục mong muốn đó đã không thể thành hiện thực. Chỉ sau 1,5 năm hoạt động, Zoomcar Việt Nam đã ra thông báo ngừng hoạt động kinh doanh tại Việt Nam “do điều kiện thị trường kinh doanh nói chung và dịch vụ cho thuê xe tự lái nói riêng có nhiều khó khăn và dự báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp trong thời gian sắp tới”.
Vào thời điểm đó, mong muốn của ông Kiệt Phạm là hoàn toàn có cơ sở, bởi báo cáo của Seasia cho thấy, vào tháng 10/2019, tỷ lệ sở hữu ô tô của Việt Nam chỉ ở mức 23 xe/1.000 dân so với con số 204 xe tại Thái Lan. Người Việt Nam có nhu cầu sử dụng ô tô theo giờ đều có thể trở thành tệp khách hàng tiềm năng của Zoomcar. Trong bối cảnh thu nhập bình quân đầu người ở Việt Nam tăng lên, người dân sẽ có xu hướng chuyển sang sử dụng ô tô nhiều hơn. Về lâu dài, với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và sự gia tăng của tầng lớp trung lưu ở Việt Nam, thuê xe được kỳ vọng sẽ trở thành một trong những dịch vụ phổ biến nhất trong ngành vận tải đô thị.
Theo báo cáo của Mordor Intelligence, thị trường cho thuê ô tô Việt Nam được định giá 463,19 triệu USD vào năm 2021 và dự kiến sẽ đạt 884,71 triệu USD vào năm 2027 với tốc độ CAGR (tỷ lệ tăng trưởng kép hằng năm) trên 13,82% trong giai đoạn 2022-2027.
Từ trước đến nay, Zoomcar vẫn chú trọng đến các thị trường có phương tiện giao thông đang phát triển, dựa trên tỷ lệ sở hữu phương tiện trung bình dưới 10%. Đây là công thức đã làm nên thành công nhanh chóng của họ ở những thị trường khác trên thế giới. Vào thời điểm Zoomcar do David Back và Greg Moran thành lập vào năm 2013 tại Ấn Độ, họ đi vào hoạt động với số vốn 215.000 USD và một đội xe gồm bảy chiếc. Nhờ tầm nhìn đánh vào thị trường tiềm năng này, 10 năm sau, họ đã huy động được tổng cộng 207 triệu USD và hiện diện tại hơn 40 thành phố ở Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và Ai Cập.
Quyết định dừng lại của Zoomcar cho thấy dù Việt Nam sở hữu một thị trường đầy tiềm năng ở lĩnh vực cho thuê ô tô, các startup vẫn phải đương đầu với rất nhiều khó khăn để duy trì đà phát triển dài hạn. Đối với nhiều người dân, ô tô là một mặt hàng đắt tiền có giá trị lên đến cả gia tài, vì vậy họ vẫn dè chừng việc thuê một vật phẩm đắt đỏ như vậy vì nỗi lo sẽ làm xước xát đến mức phải đền bù, hay thậm chí là không đọc kĩ hợp đồng thuê xe và phải gánh một khoản phụ phí vô cớ.
Ngay cả những yếu tố làm nên ưu điểm của Zoomcar như khách thuê không cần gặp trực tiếp chủ xe, không đặt cọc, thoải mái chọn xe theo nhu cầu, cũng trở thành một điểm khiến nhiều khách hàng lo lắng. Họ tự hỏi “sao lại có một dịch vụ hoàn hảo hấp dẫn như vậy? Liệu đây có phải là chiêu trò lừa đảo hay không?”, dù đội ngũ Zoomcar đã nhiều lần khẳng định rằng đó là vì toàn bộ các xe của Zoomcar đều được gắn hệ thống định vị và cảnh báo. Khi phát hiện bất thường trong quá trình vận hành, Zoomcar có thể kiểm soát xe, thậm chí vô hiệu hóa chiếc xe khi cần.
Nỗi bất an của khách hàng cũng là điều mà một lãnh đạo của Zoomcar tại Việt Nam đã chia sẻ thông qua một bài đăng trên LinkedIn (tờ Tech In Asia dẫn lại) sau khi tin tức Zoomcar rút lui được công bố: “Việt Nam sở hữu một thị trường tiềm năng lớn đối với ngành cho thuê ô tô. Tuy nhiên, cần thêm thời gian và nỗ lực để giáo dục (educate) và thay đổi hành vi của khách hàng để họ chấp nhận hoàn toàn dịch vụ này”1.
Các đối thủ xuất hiện ồ ạt
Lý do khác dẫn đến quyết định rút lui khỏi thị trường Việt Nam của Zoomcar rất có thể còn vị mức độ cạnh tranh đang ngày càng gia tăng. Các startup sẽ phải có những lợi thế riêng để giữ mình khác biệt so với đối thủ.
Thời điểm ra mắt tại Việt Nam, Zoomcar vừa huy động được 92 triệu USD vốn đầu tư từ SternAegisVenture thông qua phát hành riêng lẻ, nhằm thúc đẩy các kế hoạch mở rộng và thành lập văn phòng ở Mỹ trước khi niêm yết. Việc lấn sân sang thị trường Việt Nam là một phần trong nỗ lực mở rộng phạm vi hoạt động sang Đông Nam Á, với kế hoạch bơm hơn 100 triệu USD trong cuộc đua giành lấy “miếng bánh” thị phần trong thị trường tiềm năng này.
Với khoản tiền đó, Zoomcar dư sức tổ chức các chiến dịch khuyến mãi, đốt tiền để thu hút người dùng. Thậm chí, startup này còn có dịch vụ giao xe tận nơi miễn phí cho khách hàng, không cần tiền cọc, không giữ bản cứng giấy tờ tùy thân. Công ty cũng trực tiếp mua bảo hiểm thân vỏ xe cho chủ xe.
Đó là thời điểm mà Zoomcar hầu như không có một đối thủ trực tiếp nào. Bản thân FastGo – một startup cho thuê xe tự lái trực thuộc hệ sinh thái NextTech, và Luxstay – startup từng tung ra dịch vụ Luxcar cho thuê xe tự lái – đều không thu về nhiều thành quả. Lúc này Zoomcar chỉ phải cạnh tranh với các đơn vị cho thuê xe tự lái truyền thống – những đơn vị có nguồn vốn ít ỏi và không thể giải quyết bài toán nguồn xe, chất lượng phục vụ, khuyến mãi hiệu quả như Zoomcar.
Tuy nhiên, sau một thời gian, các chiến dịch khuyến mãi cũng như dịch vụ đi kèm miễn phí của Zoomcar bắt đầu giảm dần, họ chưa thể đánh bật hoàn toàn các đơn vị cho thuê xe truyền thống. Bên cạnh đó, đây cũng là lúc một số công ty cũng gia nhập thị trường đầy tiềm năng này.
Mới đây, Công ty Cổ phần Di chuyển Xanh và Thông minh (Green and Smart Mobility – GSM) được thành lập, hoạt động trong hai mảng chính là cho thuê ô tô – xe máy điện và taxi điện. Cụ thể, GSM sẽ cho các hãng dịch vụ vận chuyển như taxi, xe ôm công nghệ và nhân viên của họ thuê ô tô – xe máy điện để chở khách. Đồng thời, GSM cũng tự vận hành dịch vụ taxi bằng ô tô điện. GSM dự kiến sẽ đầu tư 10.000 ô tô và 100.000 xe máy để phục vụ nhu cầu. Chiến lược “phổ cập trải nghiệm di chuyển điện hóa, qua đó thúc đẩy lối sống xanh bền vững cho cộng đồng” của GSM được xem là một nước đi nắm bắt nhu cầu tâm lý của các khách hàng trẻ tuổi đang ngày càng quan tâm đến vấn đề môi trường.
Đáng chú ý, chỉ vài ngày sau khi Zoomcar tuyên bố đóng cửa tại Việt Nam, một startup Việt là Ahamove đã tiến vào mảng cho thuê xe tự lái. Dịch vụ mới của Ahamove có tên EV Car Rental, cho thuê tự lái các dòng xe chạy điện, bao gồm cả xe máy và xe ô tô điện. Song khác với Zoomcar – kết nối chủ xe và người thuê xe, người dùng sẽ thuê trực tiếp xe từ Ahamove.
Bản thân các startup cho thuê xe tự lái khác đã xuất hiện từ sớm tại thị trường Việt Nam như Chungxe, Mioto, Sigo, Aleka, TripX v.v. dù hoạt động trầm lắng hơn so với Zoomcar, nhưng vẫn duy trì được lượng khách hàng thân thiết của mình. Họ vẫn giữ cho mình được một phân khúc riêng trong “miếng bánh” của thị trường Việt Nam.
Theo ông Chu Phát Đạt, Giám đốc nền tảng cho thuê xe tự lái Ibookcar, ngoài những app cho thuê xe tự lái; gần đây, các công ty kinh doanh trong lĩnh vực vận tải du lịch cũng tham gia thị trường này nên áp lực cạnh tranh rất lớn. Chưa kể, số xe cá nhân tham gia cho thuê tự lái cũng tăng khá mạnh, hiện chiếm khoảng 50%-60% trên tổng số xe trên thị trường2.
Sau quãng thời gian “người đến kẻ đi” vừa qua, djch vụ cho thuê xe tự lái của Việt Nam hiện vẫn còn nhiều khoảng trống với sự tham gia đồng đều của nhiều bên. Sự kiện rút lui của Zoomcar cho thấy những startup ở lại sẽ phải vất vả để làm được những điều mà Zoomcar vẫn chưa làm được: thay đổi suy nghĩ của khách hàng và ứng phó với một thị trường cho thuê xe còn non trẻ, thiếu ổn định, vốn chưa có nhiều chính sách hiệu quả hỗ trợ.
